Thách thức sở hữu trí tuệ mới nổi và các cách tiếp cận thực tiễn

Sở hữu trí tuệ (IP) là yếu tố cốt lõi trong việc thúc đẩy sáng tạo và đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, và thương mại điện tử đã đặt ra nhiều thách thức về quản lý và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Hội thảo chuyên đề “Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên số“, do Viện Nghiên cứu Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phối hợp với Trường Đại học Luật TP.HCM tổ chức ngày 11/12/2024, đã tập trung phân tích các vấn đề phức tạp và giải pháp thực tế trong lĩnh vực này.

Chuyển đổi số và sở hữu trí tuệ

Chuyển đổi số đang thay đổi cách thức vận hành của doanh nghiệp và các ngành công nghiệp thông qua các công nghệ như AI, dữ liệu lớn (Big Data), và blockchain. Những công nghệ này không chỉ tạo ra các cơ hội mới mà còn đặt ra câu hỏi về quyền sở hữu, tính pháp lý và bảo vệ sở hữu trí tuệ.

1. • AI và tác phẩm do máy tạo ra: AI hiện nay có thể sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, phần mềm và thậm chí chẩn đoán y tế. Điều này làm dấy lên câu hỏi: Ai sở hữu quyền sở hữu trí tuệ cho các tác phẩm này? Pháp luật hiện hành vẫn yêu cầu một cá nhân là tác giả, điều này xung đột với khả năng sáng tạo độc lập của AI.
   • Blockchain, hợp đồng thông minh và NFT: Blockchain cung cấp một hệ thống phi tập trung để lưu trữ và xác thực các giao dịch, đồng thời hỗ trợ tạo ra tài sản số “không thể thay thế” (NFT). Hợp đồng thông minh tự động hóa các giao dịch, nhưng lại đối mặt với các vấn đề về tính pháp lý và trách nhiệm khi xảy ra vi phạm.

Thương mại điện tử và IP xuyên biên giới

Thương mại điện tử đang bùng nổ với các nền tảng như Amazon, eBay, và TikTok, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân phối và giao dịch sản phẩm toàn cầu. Tuy nhiên, điều này cũng làm tăng nguy cơ vi phạm sở hữu trí tuệ:

Bằng sáng chế và công nghệ:

1. • Các sản phẩm được bán qua mô hình dropshipping hoặc “không biên giới” dễ dàng vi phạm bằng sáng chế tiện ích và thiết kế.
   • Bảo vệ công nghệ như bí mật thương mại trở nên phức tạp hơn trong môi trường toàn cầu hóa.

Quyền riêng tư dữ liệu:

1. • Các quy định như GDPR (EU) đặt ra các tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu nghiêm ngặt, tạo thách thức cho doanh nghiệp trong việc cân bằng giữa bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền sở hữu trí tuệ.

Trách nhiệm của nền tảng thương mại điện tử

Các nền tảng thương mại điện tử đóng vai trò trung gian quan trọng nhưng cũng đối mặt với áp lực trong việc cân bằng tự do ngôn luận, đổi mới và thực thi quyền sở hữu trí tuệ:

• • Hệ thống thông báo và gỡ bỏ nội dung (DMCA): Chủ sở hữu IP có thể yêu cầu nền tảng gỡ bỏ nội dung vi phạm. Tuy nhiên, hệ thống này vẫn tồn tại nhiều bất cập như lạm dụng quyền yêu cầu gỡ bỏ hoặc hiệu quả hạn chế trong việc xử lý vi phạm lặp lại.

Nỗ lực thực thi IP xuyên biên giới

1. • Các chiến dịch thực thi sở hữu trí tuệ: Ví dụ điển hình là chiến dịch của The Comfy, giúp loại bỏ hàng giả và bảo vệ thương hiệu hiệu quả trên các nền tảng thương mại điện tử.
   • Chiến lược bằng sáng chế toàn cầu của MIRARI:

Câu chuyện của General Vibronics bắt đầu với một nhóm các kỹ sư và nhà vật lý đầy tầm nhìn, sở hữu chuyên môn đa dạng trong các lĩnh vực như hàng không vũ trụ, bán dẫn và viễn thông. Tận dụng hàng thập kỷ kinh nghiệm và nghiên cứu, công ty đã trở thành biểu tượng của sự đổi mới trong ngành y tế. Hệ thống Plasma lạnh MIRARI, một trong những sản phẩm tiên phong của công ty, là kết tinh từ nhiều năm nghiên cứu và hợp tác chặt chẽ với General Vibronics. Thiết bị này sử dụng công nghệ plasma lạnh đã được cấp bằng sáng chế tại Hoa Kỳ, mang đến một giải pháp cầm tay vừa mạnh mẽ vừa thực tiễn, có khả năng đơn giản hóa các quy trình y tế phức tạp, giúp các ứng dụng y tế trở nên dễ tiếp cận hơn.

Sự đổi mới của General Vibronics đã góp phần tạo ra hơn 35 bằng sáng chế, khẳng định vị thế dẫn đầu trong công nghệ plasma lạnh và đóng góp lớn lao cho y học hiện đại. Với hơn 35 bằng sáng chế được cấp, General Vibronics đã xây dựng một mạng lưới bảo vệ IP mạnh mẽ, đóng góp vào sự phát triển bền vững và đổi mới trong lĩnh vực công nghệ Plasma lạnh.

Các giải pháp tiếp cận thực tiễn

1. • Hoàn thiện khung pháp lý: Xây dựng các quy định cụ thể hơn cho tác phẩm do AI tạo ra và hợp đồng thông minh. Hài hòa hóa luật sở hữu trí tuệ giữa các quốc gia để xử lý các vấn đề xuyên biên giới.
   • Tăng cường hợp tác quốc tế: Đẩy mạnh hợp tác giữa các tổ chức quốc tế để chia sẻ thông tin và nguồn lực nhằm chống vi phạm sở hữu trí tuệ.
   • Ứng dụng công nghệ vào thực thi IP: Sử dụng AI và blockchain để phát hiện và ngăn chặn vi phạm một cách nhanh chóng, hiệu quả.

Hội thảo đã nêu bật những thách thức sở hữu trí tuệ mới nổi và đưa ra các cách tiếp cận thực tiễn nhằm giải quyết vấn đề trong thời đại chuyển đổi số. Với sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ mới, việc hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy hợp tác quốc tế và áp dụng công nghệ vào thực thi IP là những bước đi cần thiết để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thúc đẩy sáng tạo và phát triển bền vững.

Sự kiện này không chỉ là cơ hội để nâng cao nhận thức mà còn khẳng định vai trò tiên phong của các tổ chức trong việc định hình tương lai của sở hữu trí tuệ toàn cầu.